Grupa wydawnicza Publicat S.A. (w szczególności wydawnictwa Centrum Edukacji Dziecięcej i Papilon) od czterech lat współpracuje z placówkami doskonalenia nauczycieli w całym kraju, popularyzując dobrą literaturę dziecięcą. Dzieje się to na seminariach i wykładach dla nauczycieli wychowania przedszkolnego oraz edukacji wczesnoszkolnej, a także bibliotekarzy. Uczestnicy tych szkoleń zapoznają się z ofertą wydawniczą współczesnej literatury dziecięcej, ale przede wszystkim otrzymują konkretne pomysły na zabawy oraz rozmaite działania edukacyjne, które można zastosować podczas czytania tekstu literackiego w każdej grupie dziecięcej w szkole i w przedszkolu.
Taka forma warsztatów została zapoczątkowana w Poznaniu we wrześniu 2013 roku. W Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli odbyła się wtedy pierwsza edycja cyklu seminariów „Dzieci lubią książki – jak aktywizować do nauki przez zabawę literacką?”. W roku szkolnym 2015/2016 miała miejsce już trzecia edycja. Za każdym razem podsumowaniem doświadczeń zdobytych na comiesięcznych spotkaniach jest konferencja finałowa na Targach Edukacyjnych i Targach Książki dla Dzieci i Młodzieży w Poznaniu.
W roku szkolnym 2014/2015 wydawnictwo Publicat S.A. rozszerzyło współpracę o inne placówki doskonalenia nauczycieli, a mianowicie: CDN w Koninie, CDN w Pile, ZCDN w Szczecinie, TODMiDN w Toruniu. Dodatkowo odbyły się spotkania w SP nr 3 w Stargardzie Szczecińskim i otwarte spotkanie w Warszawie podczas Warszawskich Targów Książki. W roku szkolnym 2015/2016 przeprowadzono szkolenie w WOM w Katowicach, ŁCDNiKP w Łodzi oraz na I Konferencji Małego Dziecka w Międzychodzie.
Liczba uczestników na każdym spotkaniu waha się od 50 do 250. Szkolenie ma charakter warsztatowy, co oznacza, że nauczyciele i bibliotekarze pracują metodami aktywizującymi, doświadczając, czym jest czytanie z grupą dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Spotkania prowadzi Małgorzata Swędrowska, trener dorosłych, animator i popularyzator dobrej literatury dziecięcej, nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej z 18-letnim stażem pracy oraz wykładowca na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Istotą każdego szkolenia jest pokazanie i doświadczenie, na czym polega czytanie wrażeniowe, czyli innowacyjny model czytania-słuchania, przeznaczony dla małych uczniów i przedszkolaków. W największym skrócie opiera się ono na włączeniu jak największej liczby zmysłów i doświadczeń w proces zapoznawania dzieci z tekstem literackim. Czytaniu towarzyszy więc ruch małej lub dużej motoryki, śpiew, taniec na siedząco, gestykulacja, mimika etc. Uczestnicy warsztatów zaproszeni są do współtworzenia opowieści, która wypływa z tekstu literackiego. Wykonują te same czynności, które następnie mogą zaproponować swoim wychowankom. Oprócz zdobycia konkretnych pomysłów na urozmaicenie procesu nauczania-uczenia się, nauczyciele są zainspirowani do poszukiwania własnych wariantów pracy z książką i grupą dzieci.
Każde szkolenie dotyka następujących tematów:
1. Działania wstępne. Integracja uczestników, zabawy ruchowe i muzyczne na dobry początek.
2. Rola książek obrazowych w edukacji małego dziecka.
3. Książki dla pierwszoklasisty – ożywianie tekstu literackiego ruchem, gestem, rekwizytem.
4. Nowy kanon lektur szkolnych – przegląd oferty wydawniczej.
5. Książki do zadań specjalnych.
6. Działania końcowe. Rymowanki, zgadywanki, narzędzia wychowawcze pomocne podczas procesu nauczania-uczenia się i nabywania kompetencji polonistycznych.
Czytanie wrażeniowe to innowacyjny model czytania, który wychodzi naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom współczesnych dzieci. Krótko skoncentrowane na jednym zadaniu i domagające się ruchu dzieci, również podczas czytania-słuchania tekstów literackich, mogą w optymalnych dla siebie warunkach rozbudzać zainteresowania czytelnicze, rozwijać swój potencjał osobowościowy i poznawać otaczający świat. Dzieje się to poprzez zaangażowanie nie tylko oka i ucha, ale całego organizmu. Poniżej zaprezentowano kilka pomysłów na ożywianie tekstów literackich.
1. Przed czytaniem książki zaśpiewaj z dziećmi przyśpiewkę „Jak to miło i wesoło, kiedy książka krąży wkoło, książka tu, książka tam, książka krąży tu i tam!” (na melodię: „Talar”). Osoba, która trzyma książkę, w momencie zakończenia śpiewania patrzy na okładkę i mówi: „Moim zdaniem ta książką opowiada o…”. Zabawę powtórz kilka razy. Wzbudzisz tym samym zainteresowanie lekturą. „Za chwilę książkę otworzymy i sprawdzimy, o czym opowiada”.
2. Na początku i na końcu czytania może pojawić się rymowane hasło, które z jednej strony w naturalny sposób pomoże dzieciom skupić się na tekście, a z drugiej stanowić będzie spójną całość – coś, co ma wyraźny początek i koniec sprzyja mobilizacji umysłu do zapamiętania. Przykłady rymowanych haseł otwierających książkę:
• „Lelum polelum, powiem to trzy razy i coś miłego zaraz się wydarzy”.
• „Otwórz swe uszy, otwórz swe oczy, a opowieść z książki zaraz wyskoczy”.
• „To początek opowieści, która w głowie się nie mieści”.
• „To już koniec opowieści, która w głowie się nie mieści”.
3. Podczas czytania obserwuj dzieci. Gdy poziom ich koncentracji na tekście naturalnie zmaleje, przerwij czytanie i zaproponuj gimnastykę na siedząco (na melodię: „Siekiera, motyka…” z filmu „Zakazane piosenki”):
Głowa, ramiona, kolana, pięty, (pokazujcie poszczególne części ciała)
Plecy proste, brzuch wciągnięty. (zachowujcie się adekwatnie do słów)
Głowa, ramiona, kolana, nos, (pokazujcie poszczególne części ciała)
Teraz mam ściszony głos. (zaśpiewajcie ciszej, tajemniczo, z palcem na ustach)
4. Po przeczytaniu książki poproś uczniów, by napisali lub narysowali na osobnych kartkach formatu A5 słowa, które najbardziej zapadły im w pamięć. Każde dziecko otrzymuje jedną kartką. Następnie usiądź z wychowankami w kręgu. Ułóżcie z tych kartek w środku kręgu ścieżkę – kartka przy kartce. Podążajcie wzrokiem, a następnie stopami, po ścieżkach słów, „czytajcie” wyrazy, układajcie własne opowiadania. Ćwiczysz w ten sposób pamięć kinestetyczną swoich wychowanków. Nauka w ruchu pozostawia trwały ślad w umyśle.
Seminaria i konferencje podnoszą kompetencje nauczycieli i bibliotekarzy w planowaniu, organizacji, przeprowadzaniu i ewaluacji zajęć dydaktycznych o charakterze ogólnorozwojowym na kanwie tekstu literackiego. Zaprezentowane zabawy zwiększają efektywność nauki czytania poprzez wzbudzenie motywacji dzieci do samodzielnego sięgania po książki i podejmowanie wysiłku związanego z nabywaniem nowej umiejętności, jaką jest kodowanie i dekodowanie znaczeń języka. Tematyka szkolenia jest spójna z podstawą programową wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej w obszarach aktywności polonistycznej oraz społecznej.
Małgorzata Swędrowska
